تاریخچهٔ سینما در ایران (3)

تولد دوباره

سال ۱۳۴۲

در سال ۴۲ نیز دست‌اندرکاران سینماى ایران به روال گذشته مترصد جرقه‌اى بودند تا بحران را مهار کنند و رونقى بکار خود بدهند. در این ایام سینماى ایران چهره‌هاى تازه را بدون هیچ ضابطه و قیدى معرفى مى‌کرد. یک سوم تولیدات سال ۴۲زمینه‌اى پلیسى - جنایى داشتند.

شاخص توفیق تجارى سینماى ایران در سال ۱۳۴۲، ”جاده مرگ“ است که موفقیت خاصى بهمراه داشت.

آرمان و حیدر صارمى در نمایى از جاده مرگ‌(اسماعیل ریاحى، ۱۳۴۲)

تنها وجه مثبت و امیدبخش سال ۴۲، حرکت چند فیلم‌ساز و تولیدات آنها مثل ”تار عنکبوت“، ”ترس و تاریکی“، ”مردها و جاده‌ها“ و ”فرشته‌اى در خانه من است“ که هیچ توجهى به آنها نشد.

نخستین فیلم این سال ”قربانى هوس“ ساختهٔ قدرت‌الله احسانی، فاقد جذابیت‌هاى لازم بخصوص در ایام نوروز - زمان اکران این فیلم - بود. فیلم‌هاى بعدى سال ۴۲ عبارتند از:

”مسافرى از بهشت“ (نصرت‌الله وحدت)، ”ساحل انتظار“ (سیامک یاسمی)، ”بامعرفت‌ها“ (حسین مدنی)، ”آراس‌خان“ (ملک‌مطیعی)، ”مردها و جاده‌ها“ (ملک‌مطیعی)، ”لاشخورها“ (عزیز رفیعی)، ”پرتگاه مخوف“ (رضا صفائی)، ”زن‌ها فرشته‌اند“ (اسماعیل پورسعید)، ”جادۀ مرگ“ (ریاحی)، ”ترس و تاریکی“ (محمد متوسلانی)، ”جدال بخاطر عشق“ (عبدالعلى خرمی)، ”رشته‌اى در خانهٔ من“ (آرامائیس آقامالیان)، ”مرد میدان“ (سردار ساگر)، ”تار عنکبوت“ (مهدى میرصمدزاده)، ”آنها زندگى را دوست داشتند“ (احمد صفائی)، ”ستاره‌اى چشمک زد“ (مهندس محسن بدیع)، ”دوستت دارم“ (اسماعیل کوشان)، ”جدال در مهتاب“ (دادبه و زرینه)، ”طلاق“ (عباس کسائی)، ”فرار“ (عباس شباویز)، ”پرستوها به لانه باز مى‌گردند“ (مجید محسنی)، ”محکوم“ (مجید محسنی)، ”مادر فداکار“ (ابراهیم باقری)، ”آقاى هفت‌رنگ“ (امین امینی)، ”دختر کوهستان“ (محمدعلى جعفری، منوچهر صادق‌پور).

سال ۱۳۴۳

سال ۴۳ با موفقیت دور از انتظار ”آقاى قرن بیستم“ اثر سیامک یاسمى آغاز شد و مقدمهٔ تحرکى تازه فراهم آمد. این فیلم یک اثر ملودرام موزیکال بود که یاسمى کارگردان، تهیه‌کننده و نویسندهٔ فیلم‌نامه آن بشمار مى‌رفت. فیلم دیگر یاسمى در این سال ”نابغهٔ هفت‌ماهه“ نام داشت و نیز فیلم ”لذت“ که با استفاده از آداب و سنن و فولکلورکردها نوشته شده بود. دیگر فیلم‌هاى سال ۴۳ عبارتند از:

”مسیر رودخانه“ (صابر رهبر)، ”ترانه‌هاى روستایی“ (صابر رهبر)، ”انسان‌ها“ (مهدى میثاقیه)، ”ضربت“ (ساموئل خاچیکیان)، ”قانون زندگی“ (جمشید شیبانی)، ”کمین‌گاه شیطان“ (نظام فاطمی)، ”دهکدۀ طلایی“ (نظام فاطمی)، ”اشک‌ها و خنده‌ها“ (دکتر کوشان / نخستین تولید رنگى پارس‌‌فیلم)، ”ابرام در پاریس“ (دکتر کوشان)، ”عروس فرنگی“ (نصرت‌الله وحدت)، ”دزد شهر“ (حسین مدنی)، ”جاهل‌ها و ژیگول‌ها“ (مدنی)، ”نیرنگ دختران“ (پرویز حجازی، نیوندی، مدنى و رضا کریمی)، ”گل‌هاى گیلان“ (رحیم روشنیان)، ”آلیش دختر کولی“ (صمد صباحی، روفیا)، ”شبطان در مى‌زند“ (اسماعیل ریاحی)، ”دختر ولگرد“ (آقامالیان)، ”ببر رینگ“ (رضا بیک‌ایمانوردی)، ”سه تفنگدار“ (میثاقیه و شباویز)، ”جهنم زیرپاى من“ (رضا صفایی)، ”شکوفه‌هاى امید“ (رضا صفایی، جنتى شیرازی)، ”تعقیب خطرناک“ (رضا صفایی)، ”جاهل محل یا شبى در لاله‌زار“ (سردار ساگر)، ”ستارهٔ صحرا“ (عباس کسائی)، ”در میان فرشته‌ها“ (مهدى بشارتیان)، ”اشک یتیم“ (عزیز رفیعی)، ”شب قوزی“ (فرخ غفاری)، ”دختران با معرفت“ (امینی)، ”بن‌بست“ (مهدى میرصمدزاده)، ”وسوسهٔ گریز“ (ناصر رفعت)، ”گناه من چیست“ (گرجى عبادیا).

دست‌اندرکاران سینماى ایران، سال ۴۲ را با موفقیت‌هاى بهتر از قبل پشت سر گذاشتند.

شب قوزى(فرخ غفارى ، ۱۳۴۳)

سال ۱۳۴۴

سال ۴۴ با خوش‌بینى اهالى سینما فرا رسید و موفقیت‌هاى پى‌درپى سرمایه‌گذارى و تولیدات افزون‌تر، تماشاگران و سینماهاى داوطلب نمایش بیشتر شدند.

در سال ۴۴ درحالى‌که نزدیک به هفتاد عنوان در جریان تولید بود، تنها چهل‌وسه عنوان در بیش از چهل سینما به نمایش در آمدند. سال ۴۴ با یکى از موفق‌ترین فیلم‌ها یعنى ”سه نخاله“ آغاز شد. گروه محمد متوسلانی، گرشا رئوفى و منصور سپهرنیا، قبل از این ”دره شهر ما“ و ”بى‌ستاره‌ها“ شکل گرفته بودند. فیلم ”سه تفنگ‌دار“ به کارگردانى محمد متوسلانى باعث تجدید حیات گروه گردید و مقدمه‌اى بر محبوبیت این سه نفر بعنوان بازیگرانى پولساز شد. نویسندهٔ گروه محمد متوسلانى بود. با این فیلم موقعیت گروه تثبیت شد. صابررهبر سازندۀ فیلم از آن بعنوان یک اثر موفق یاد مى‌کند.

”سه تا بزن بهادر“ ساختهٔ حسین مدنی، نخستین کار از قرارداد شش‌گانهٔ گروه با استودیو عصر طلایى بود. این گروه پس از این، به اتفاق نزدیک به ۲۰ فیلم را بازى کردند که موقعیت‌هاى مختلفى از فیلم‌هاى سطحى تا کمدى‌هاى سادۀ طنزآمیز، انتقادی، پرفروش، بى‌ارزش و شکست‌خورده داشتند. این همکارى در سال ۱۳۵۰ قطع شد.

”مرخصى اجباری“ اثر رضا کریمى فیلم بعدى سال ۴۴ بود.

دو فیلم ”قهرمان قهرمانان“ و ”گنج قارون“ ساختهٔ سیامک یاسمى است که طبق خواستهٔ سینماروها، با عناوین دهن‌پرکن و شخصیت‌هاى ساده‌‌اى که قادر به انجام کارهاى بزرگ هستند، ساخته شده است. در این آثار توجه به صحنه‌هاى رقص و آواز و جنبهٔ مردمى موسیقى‌ها مدنظر قرار داشته؛ در معروف‌ترین اثر یاسمی، ”گنج قارون“، چارچوب ساخت اینگونه فیلم‌ها کامل مى‌شود. چارچوبى که بعدها به‌دفعات تکرار شد.

گنج‌قارون(سیامک یاسمى، ۱۳۴۴)

ادامه دارد

"مجله اینترنتی آفتاب"