پیشنهاد سفر

بهار در دامن طبیعت «بام ایران»

مقصد شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری و بخش‌هایی در اطراف آن است. فرصتی برای بودن در طبیعت و همراه شدن با عشایر؛ می‌توان درنگی در زندگی سریع شهری پدید آورد.

۱۳۹۳/۲/۷

خبرگزاری میراث فرهنگی – گردشگری- شهرکرد در 97 کیلومتری جنوب غرب اصفهان، به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌ و با ارتفاع 2070 متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان ایران است و از همین رو به «بام ایران» معروف است. هر چند نامش شهرِ کُرد است اما بیشتر مردمانش فارس یا بختیاری هستند. با وجود آثاری که از تاریخ این دیار حکایت دارند، اما بیشترین جذابیت این سفر مربوط به طبیعت، فرهنگ و زندگی مردم به‌ویژه عشایر بختیاری است.

 

هسته اصلی شهرکرد، بقعه امامزاده دوخاتون (حلیمه و حکیمه خاتون) بوده که اینک در مرکز شهر واقع است. در همین محدوده، مسجد تاریخی اتابکان را نیز باید مد نظر داشت که مربوط به حکومت اتابکان لر در قرن هفتم قمری است و به سبک مساجد قرون اولیه اسلامی ساخته شده است. مصالح اولیه آن خشت و آجر بوده که در عصر صفویه نمای آن با آجر کار شده است. مسجد اتابکان قدیمی‌ترین مسجد و بنای مذهبی دوران اسلامی در استان است.

امامزاده دوخاتون

از دیگر بناهای قدیمی شهر می‌توان به سقاخانه حضرت ابوالفضل (سقاخانه ارباب میرزا) اشاره کرد. این سقاخانه بر اساس کتیبه کاشیکاری بیرون آن سقاخانه حضرت ابوالفضل نام دارد ولی در میان مردم به نام سقاخانه ارباب میرزا شهرت دارد. بخشی از مرثیه محتشم کاشانی که بر کاشیکاری نمای بیرونی جنوبی نقش بسته و همچنین تصویر دو فرشته‌ای که دستان آنها کتیبه «یا ابا عبدالله الحسین» را بالای در ورودی نگه داشته، این سقاخانه را متفاوت کرده است.

 

یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر، مسجد جامع شهرکرد یا خان است که شبیه مسجد حکیم اصفهان دارای صحن وسیع و شبستان‌های زمستانی و تابستانی است و در محله علیای شهر قرار دارد. با استناد به اشعاری که در بدنه دیوار بیرونی مسجد با آجر نقش شده، ساختمان مسجد در سال 1270 قمری به پایان رسیده است.

 

در گشت و گذار در شهر، پارک‌های زیبای شهرکرد را هم به خاطر داشته باشید. پس از آن باید دیدنی‌های اطراف را به تماشا نشست. در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد، روستای دزک قرار دارد با قلعه‌ی باستانی دزک. نام روستای دزک از کلمه «دژ» به معنی قلعه نظامی کوچک گرفته شده است. این روستا در دوره‌های مختلف از اهمیت زیادی برخوردار بوده و افرادی چون تیمسار تیمور بختیار، بانی ساواک در این قلعه به دنیا آمده است. همچنین در دوره جنگ جهانی دوم، «علی اکبر دهخدا» مدتی به آرامش این قلعه پناه برد و نوشتن لغتنامه بزرگ خود را اینجا آغاز کرد.

پارک ملت شهرکرد

قلعه دزک که به قلعه «امیر مفخم» هم مشهور است ١5٠ سال پیش به دستور «لطفعلی خان امیر مفخم بختیاری» از خان‌های معروف هفت‌لنگ ساخته شد و تا اتمام آن 5٠ سال زمان برد. 10 سال، ساخت طبقه اول طول کشید. بعد از آن ١٠ سال صبر کردند تا استحکام بنا را بسنجند و سپس طبقه دوم را ساختند. معماری قلعه به شکل قصرهای اروپایی با ویژگی‌های ایرانی است که همین شکل منحصر به‌فردی به قلعه داده است. دیوارها با کاغذهای ایتالیایی که به سفارش ایران ساخته شده و با نقوش مینیاتورهای ایرانی آراسته شده‌اند.

 

یکی از بخش‌های زیبای این بنا تالار آیینه است که با قطعات آینه‌ی رنگین و نقاشی‌های گل و بلبل و انواع پرندگان و تصاویر صاحبان اصلی بنا تزیین شده و بازی رنگی پدید آورده که شما را در اتاق نگه می‌دارد. قلعه شامل اندرونی، بیرونی، تالار آیینه،حیاط پشتی و جلویی با دو حوض آب است. سرسبزی حیاط اندرونی با درختان کهنسال و آواز پرندگان مسافر قلعه را شگفت‌زده می‌کند.

 

همان طور که گفته شد این منطقه از آثار طبیعی خاصی برخوردار است. منطقه حفاظت شده تنگ صیاد در 15 کیلومتری شهرکرد یکی از این مکان‌هاست. این منطقه با حدود 21هزار هکتار، پارک ملی تنگ صیاد را با وسعتی معادل 5400 هکتار در دل خود جای داده و زیستگاه جانوران بسیاری مانند قوچ و میش، کل و بز، گرگ، روباه، شغال، کبک، تیهو و عقاب است. قابل توجه است که چهار گونه از پستانداران منطقه در حال انقراض هستند و همین امر یادآور رعایت حریم حیات وحش است. همچنین باید به خاطر داشت که بهار فصل زادآوری جانوران و تکثیر گیاهان است، بنابراین رعایت اصول زیست محیطی ضروری است.

تنگ صیاد

به یاد داشته باشید موزه تاریخی طبیعی منطقه که نزدیک به پلیس‌راه فرخ‌شهر بنا شده، در آشنایی با طبیعت منطقه بی‌تأثیر نیست. اما برای دسترسی به منطقه جاده آسفالته بروجن-شهرکرد یکی از راه‌های دسترسی است و روستای «امامزاده دستگرد» کم‌ترین فاصله را با منطقه‌ به‌ویژه خود تنگ دارد.

 

از شهرکرد به فاصله کمی شاید 7 کیلومتر، چالشتر با دیدنی‌های بسیار قرار دارد و سامان نیز چندان از آن دور نیست.

 

جالب است بدانید چالشتر از دوران صفویه تا اواسط حکومت قاجاریه مرکز حکمرانی چهارمحال بوده و آثار بسیاری را در خود جای داده است. مسجد جامع چالشتر یکی از این آثار تاریخی است. این مسجد از نوع مساجد دو ایوانی است که به سال 1262 قمری احداث شده و دارای دو شبستان بهاره و زمستانی است. در ایوان شمالی و رواق‌ها، تزیینات کاشی هفت رنگ با نقوش اسلیمی گل و بته و آیات قرآنی به کار رفته است.

 

در شهر چالشتر همچنین قلعه‌ای هست که در وسط شهر و لابه‌لای کوچه خاکی‌های قدیمی یک دفعه چشم آدم را می‌گیرد. بهتر است به جای قلعه بگوییم قلاع چالشتر چون این مجموعه تاریخی شامل چند خانه تاریخی و چند موزه است که روی خرابه‌های قلعه قدیمی ساخته شده‌اند.

 

سردر ورودی قلاع چالشتر بسیار باشکوه است. بالای در تندیس دو شیر قرار دارد که نمادی از شکوه و قدرت هستند. کنار در هم مجسمه سنگی دو سرباز به نشانه پاسداری از قلعه قدیمی ایستاده‌اند. این قلعه در دوره صفویه مرکز حکمرانی چهارمحالی‌ها بوده که ‌به‌وسیله کلانتران، روستاها و مناطق را کنترل می‌کردند. حکمرانان این منطقه در اواسط حکومت ناصرالدین شاه، از حاکمیت بر چالشتر خلع و تنها به زمین‌داران بزرگ تبدیل شدند.

 

قلعه چالشتر

مجموعه چالشتر تلفیقی از معماری قاجار با معماری اروپایی است که با ستون‌های سنگی بلند، حوض وسط حیاط، اندرونی، بیرونی، حمام، مطبخ، اصطبل و خان‌نشین، عمارت‌های باشکوهی را در دل این قلعه به‌وجود آورده است.

 

حول و حوش سال ١٣٢٣ عمارت خان‌نشین ستوده روی خرابه‌های قلعه ساخته شد. پسر بزرگ ستوده، یکی از خان‌های بزرگ بختیاری در این قسمت قلعه ساکن شد. در انتهای حیاط هم پسر کوچک‌تر سکونت داشت که تا همین چند سال پیش هنوز نوادگان او در این عمارت ساکن بودند.

 

بخش‌هایی از مجموعه چالشتر به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است. در این موزه ماکت‌هایی از طرز زندگی ایلات عشایر با لباس‌ها و زیورآلات محلی آنها نمایش داده شده است. اصولا رنگ در زندگی عشایر نقش بسزایی دارد. به هر جنبه از زندگی آنها خصوصاً لباس‌هایشان که نگاه کنید تلفیق شادی از ده‌ها رنگ سرزنده را خواهید دید.

 

بخشی دیگر از مجموعه چالشتر حمام قدیمی آن است که بازسازی شده و به سبک همان دوران با آجرهای فیروزه‌ای ایرانی فضایی از یک حمام خزینه ایرانی را تداعی می‌کند. وسایل حمام‌های قدیمی در گوشه و کنار این موزه جمع‌آوری شده‌اند.

پل زمانخان

در عمارت آزاده قلعه چالشتر حاج مهدی‌خان آزاده چالشتری سکونت داشته که یکی از قدیمی‌ترین بناهای مسکونی استان محسوب می‌شود و دارای سه نوع بافت متمایز متعلق به دوره‌های زندیه تا معاصر است. معماری و تزیینات آن اعم از هنرهای چوبی و ارسی و پنجره‌ها حکایت از چیره‌دستی هنرمندان این دیار دارد.

 

از دیگر بناهای تاریخی منطقه باید به پل زمانخان اشاره کرد که در ٢5 کیلومتری شهرکرد و 5 کیلومتری شهر سامان قرار دارد. از آنجا که قسمتی از مسیر زاینده‌رود در چهارمحال قرار دارد، در دوره‌های مختلف پل‌هایی برای عبور از آن به‌خصوص آن زمان که پرآب بوده، ساخته شده است. پل زمانخان که مربوط به عهد ساسانی است یکی از این پل‌های قدیمی محسوب می‌شود. این پل به دستور زمانخان یکی از رؤسای ایل قشقایی ساخته شد.

 

مجموعه‌های تفریحی در محل پل زمانخان و ساحل رودخانه زاینده‌رود باوجود شرایط اقلیمی مناسب و دسترسی نزدیک مورد توجه گردشگران است. تمامی مسیر حاشیه زاینده‌رود از سامان تا قراقوش در نزدیک سد زاینده‌رود دارای مناظر زیبایی است.

 

بعد از دیدن پل زمانخان، به طرف شهر جونقان بروید که در 4٢ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. شاید مسیرتان طولانی شود، اما دیدنی‌هایی چون عمارت سردار اسعد بختیاری را خواهید دید. این قلعه حدود ١٨٠ سال پیش به دستور سردار اسعد بختیاری ساخته شد. درون بنا مثل تمام بناهای دیگر قاجار تلفیقی از معماری اروپایی-ایرانی است و داخل اتاق‌ها با هنر گچبری و آیینه‌کاری و حجاری تزیین شده است.

سنگ نوشته مشروطه

بعد از دیدن عمارت سردار اسعد می‌توانید به دیدن آبشار پیرغار بروید که در 5 کیلومتری فارسان و نزدیک روستای ده‌چشمه قرار دارد. عصرهای بهاری مردم زیادی را اینجا می‌بینید که در کنار چشمه زلال پیرغار و لابه‌لای درختانی که کنار آبشار آن روییده‌اند، بساط کباب پهن کرده‌اند.

 

یک بخش این گردشگاه یک غار عجیب است که در آن مردم شمع روشن کرده و دخیل‌های سبزی به سنگ‌هایش بسته‌اند. در این گردشگاه یک لوح سنگی مربوط به دوره مشروطه هم قرار دارد که بخشی از تاریخ مشروطه و فعالیت‌های مردم منطقه بر آن حک شده که شاید به سختی خوانده شود. یکی از مورخان و پژوهشگران تاریخ معاصر ایران معتقد است مجموعه سنگ نوشته مشروطه پیرغار شرح فعالیت مجاهدان چهارمحال‌وبختیاری در مبارزه با استبداد محمدعلی شاه قاجار است.

 

غار آقاسید عیسی فارسان مهم‌ترین غار منطقه به حساب می‌آید که در بیدگل واقع است و از طریق فارسان قابل دسترسی است. این غار مسیر باریک و درازی داشته و در میان آن دریاچه زیبایی وجود دارد. در نزدیکی این غار چشمه‌ای از داخل زمین می‌جوشد. غار آقاسید عیسی نیز مانند پیرغار دارای اهمیت مذهبی بوده و مورد احترام اهالی منطقه است.
گردشگری،راهنمای سفر
" خبرگزاری میراث فرهنگی"