تاریخچهٔ سینما در ایران (4)

ادامه بررسی سینمای ایران در سال 1344

قهرمان قهرمانان“ مقدمهٔ گنج قارون بود و موقعیتى درخور یافت. فردین طى بازى در این دو فیلم دستمزد خود را از حداقل به سه میلیون ریال بالغ کرد. با توفیق غیرمنتظره گنج قارون، با هشتصد و هفتاد هزار نفر تماشاگر در تهران توفیق بى‌نظیرى حاصل کرد.

”یک پارچه آقا“ پنجمین ساختهٔ ناصر ملک‌مطیعی، یک ملودرام انتقادى - اجتماعی، موفقیتى کسب کرد. زبون‌بسته نخستین تولید استودیوى نصرالله وحدت (نقش‌جهان) هم فیلم موفقى بود. ”مردى در قفس“ فیلم دوم وحدت نیز فیلم خوش‌ساختى بود که موفقیت خود را بیشتر مرهون فیلم‌نامهٔ آن، نوشتهٔ عزیزالله بهادرى بود که برگردانى از یک نمایشنامه و با مضمونى کمدى - جنایی، کار جذابى از کار درآمده بود.

”سرسام“ ساختهٔ ساموئل خاچیکیان بدلیل عدم جذابیت و زمان بد نمایش و موضوع ضعیف آن، شکست تلخى به بار آورد.

”زشت و زیبا“ ساختهٔ رحیم روشنیان با انتخاب‌هاى ناهماهنگ در موضوع بازیگران و پرداخت، ناکامى تازه‌اى بود.

”ببر کوهستان“ ساختهٔ خسرو پرویزى در دورهٔ دوم فعالیتش به نمایش درآمد، که جذابیتى نداشت. ”ولگرد قهرمان“ ساختهٔ بعدى پرویزى در همین سال، کمدى بزن و بکوبى است که تأکیدى بر فعالیت مجدد پرویزى و شناخت استعداد کمیک بیک‌ایمانوردى محسوب مى‌شود. که پس از فردین، گران‌ترین بازیگر سینماى ایران مى‌شود.

”شیرمرد“ کار ابراهیم باقرى یک فیلم جاهلى است که کارکرد متوسطى داشت. ”افق روشن“ به کارگردانى خانى و مشاورت وحدت پرداخت مناسبى داشت که با موفقیتى نسبى روبرو گشت.

”عروس دریا“ بعنوان نخستین فیلم مستقل آرمان بعنوان تهیه‌کننده، کارگردان و بازیگر، تیپ‌سازى گویا و مسلطى را به نمایش در آورد. واقعیت‌گرایى و پرهیز از گرایش به عوامل تجاری، نتیجه درخشانى ببار آورد. اما در نمایش عمومى موفقیتى کسب نکرد.

فیلم‌هاى بعدى این سال عبارتند از:

”داغ ننگ“ (احمد شاملو)، ”صیادان نمک‌زار“ (اکبر هاشمی)، ”فریاد دهکده“ (احمد صفائی)، ”شیطان سفید“ (احمد صفائی)، ”شهر بزرگ“ (روبرت اکهارت)، ”چهار تا شیطون“ (مدنی)، ”زن و عروسک‌هایش“ (نارانداس، اسماعیل ریاحی)، ”عشق و انتقام“ (فردین)، ”خوشگل خوشگلا“ (فردین)، ”همه سرحریف“ (فاضلی)، ”جلاد“ (آرامائین آقامالیان)، ”شیطون‌بلا“ (سحر فیلم)، ”دنیاى پول“ (قدرت‌الله احسانی)، ”من مادرم“ (فرج‌الله نسیمیان)، ”نبرد غول‌ها“ (رضا بیک‌ایمانوردی)، ”شانس بزرگ“ (شکرالله رفیعی)، ”موطلایى شهر ما“ (عباس شباویز، یاسمی)، ”مزد خونین“ (ناصر رفعت)، ”در دنیا بیگانه بودم“ (نادر قاضى بیات)، در این سال فیلم ”خشت و آینه“ با نگاهى روشنفکرانه، ساختهٔ ابراهیم گلستان به نمایش درآمد. نحوهٔ ساخت آن، تفکر حاکم بر آن، بازیگرانش، قصه و پرداخت آن و تماشاگرانش بکل متفاوت‌اند. گلستان در دروس استودیویى با نام خود دایر کرد. پیش از این چند فیلم کوتاه ساخته بود. براى گلستان میزان فروش اهمیتى نداشت و نمایش فیلم کمتر از سه هفته بدلیل دودستگى میان صاحب‌نظران و بحث و جدل‌ها پیرامون آن متوقف شد.

خشت و آینه(ابراهیم گلستان، ۱۳۴۴)

دزد بانک“ ساختهٔ دکتر کوشان با فیلم‌نامهٔ پرویز خطیبى قرار بود پس از اتمام ”گنج قارون“ به نمایش در آید. دکتر کوشان صحنه‌هاى رنگى رقص و آواز را به فیلم افزود تا با این تمهید موفقیتى را که گنج قارون به همراه داشت، تکرار کند، اما این فیلم پس از یک هفته نمایش، متوقف ماند.

”خروس جنگى“ ساختهٔ اسماعیل پورسعید یک کمدى اجتماعى بود. حضور بازیگران مناسب، ادارهٔ خوب صحنه‌ها، فیلم‌بردارى متمایز سعید نیوندى و تدوین موجزخانی، فیلمى تماشایى بوجود آورد که کارکرد خوبى داشت.

”مراد و لاله“ (صابررهبر) با بازى دو هنرمند خردسال، مجید فریدفر و لیلا فروهر ساخته شد. ”مرد ده میلیون تومانى“ و ”ده سایه خطرناک“ دو فیلم پیاپى امینى و استودیو عصر طلایى بود و دومین شکست تجارى پیاپى را براى استودیو موجب گشت.

”پاسداران دریا“ ساختهٔ رضا صفایى و ”گردن کُلفت“ ساختهٔ سعید کامیار، آخرین‌ فیلم‌هاى سال ۴۴ محسوب مى‌شوند.

سال ۱۳۴۵

سال ۱۳۴۵ سال جنب و جوش و تحرک سینماى ایران است. در این شرایط ۱۷ سرمایه‌گذار و یازده فیلم‌ساز جدید به خانواده سینماى ایران اضافه شدند. تماشاگران کماکان با علاقه رویدادهاى سینما را تعقیب مى‌کردند. فروش متوسط فیلم‌هاى سال ۴۵ با پرفروش‌ترین فیلم‌هاى خارجى برابرى مى‌کرد. ۵۳ فیلم روى پرده رفتند و نزدیک به ۳۰ عنوان در انتظار نمایش ماند.

نخستین فیلم ”حسین‌کرد“ ساختهٔ اسماعیل کوشان بود. براى ساخت این فیلم، بناهاى تاریخى را در استودیوى خود بازسازى نمود که بیش از سه میلیون ریال هزینه در برداشت. طراح و سازندهٔ این شهرک تاریخى ولى‌الله خاکدان بود. این فیلم، پر هنرپیشه، رنگى و اسکوپ در پاریس فیلم ساخته شد و موفقیت زیادى کسب کرد. دکتر کوشان بلافاصله ساخت نسخهٔ دوم امیرارسلان را آغاز کرد و بیشتر هّمِ خود را در دکور و تکنیک و تدارکات کار معطوف ساخت و سپس فیلم‌نامه را از روى داستان امیرارسلان نامدار نوشتهٔ دختر بزرگ ناصرالدین‌شاه تنظیم نمود و پرداختى سوررالیستى به آن بخشید. نمایش فیلم با مخالفت صاحب‌نظران و منتقدان روبرو شد.

”مردنامرئی“ فیلم سوم کوشان در سال ۴۵ بود که موفقیتى کسب نکرد.

فیلم‌هاى بعدى عبارت بودند از: ”نخالهٔ قهرمان، رانندگان جهنم“ (رضا فاضلی)، ”شمسى پهلوون“ (سیامک یاسمی)، ”داماد فراری“ (اسماعیل ریاحی)، ”جهان پهلوان“ (فردین)، ”دو انسان“ (آرامائیس آقامالیان)، ”کابوس“ (رضا صفایی)، ”مقصر پدرم بود“ (رضا صفایى و اکبر جنتى شیرازی)، ”شوخى نکن دلخور مى‌شم“ (صفائی)، ”عصیان“ (ساموئل خاچیکیان)، ”بى‌عشق هرگز“ (ساموئل خاچیکیان)، ”خداحافظ تهران“ (خاچیکیان)، ”سه ناقلا در ژاپن“ (مهدى میثاقه)، ”سه بمب آتشین“ (امین امینی)، ”سه قهرمان“ (امین امینی)، ”کلاه نمدی“ (منوچر صادق‌پور)، ”پروفسور نخاله“ (عزت‌الله مقبلی)، ”عذاب مرگ“ (عباس دستمال‌چی)، ”بیست سال انتظار“ (مهدى رئیس فیروز)، ”ول‌ معطلی“ (عزیز رفیعی)، ”گنجینهٔ سلیمان“ (عزیر رفیعی)، ”مومیایی“ (حمید مجتهدی)، ”مرد و نامرد“ (سیاوش شاکری)، ”قهرمان دهکده“ (ابراهیم باقری)، ”اعتراف“ (ناصر رفعت)، ”فیل و فنجان“ (رحیم روشنیان)، ”آقاموچول“ (مهدى امیرقاسم‌خانی)، ”میلیونر فراری“ (ناصر ملک‌مطیعی)، ”فرار از حقیقت“ (ملک‌مطیعی)، ”حاتم طائی“ (فردین)، ”گدایان تهران“ (فردین)، ”آقادزده“ (خسرو پرویزی)، ”مأمور دوجانبه“ (مهدى میرصمدزاده)، ”هاشم‌خان“ (محمد زرین‌دست)، ”یک قدم تا بهشت“ (نصرت‌الله وحدت)، ”امروز و فردا“ (عباس شباویز)، ”شارلاتان“ (صابررهبر)، ”خانهٔ خدا“ (ابوالقاسم رضایی)، این فیلم تنها مستند سینماى ایران است که بطور وسیع اکران یافت و موفقیت بسیارى به همراه داشت؛ ”ولگردان ساحل“ (قدرت‌الله احسانی)، ”مردى از تهران“ (فاروق اجرمه)، ”مأمور ۱۱۴“ (اسماعیل پورسعید)، ”لیلاج“ (ایرج قادری)، ”هارون و قارون“ (نظام فاطمی)، ”مرد سرگردان“ (ژوزف واعظیان)، ”ایستگاه ترن“ (ماردوک الخاص)، ”بازو طلایی“ (روبرت اکهارت)، ”پسر دهاتی“ (عادل روحی).

خانه خدا (کار مشترک جلال مقدم و ابوالقاسم رضائی)

ادامه دارد

"مجله اینترنتی آفتاب"